چرایی پیدایش و گسترش بافت‌های فرسوده

فرسودگی بافت‌های شهری یکی از معضلاتی است که از گذشته‌های دور شاهد آن هستیم، اما در چند دهة اخیر، ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده است. اقدامات گوناگونی که به صورت نوسازی بافت‌های فرسوده شهری در جهان و از جمله در ایران صورت گرفته است، نتایج ناموفق یا با موفقیت کمتری داشته است. اینکه "فرسودگی چیست؟" و "نوسازی بافت‌های فرسوده به چه معنی است؟" پرسش‌هایی است که همواره پیش روی پژوهشگران بوده است. مطالعات نشان می‌دهد اقداماتی که تاکنون انجام شده است، نتوانسته نیازهای نوسازی بافت‌های فرسوده شهری را پاسخ گوید. هدف این مقاله، به چالش کشیدن مسایل مربوط به فرسودگی و نوسازی و کوشش در جهت یافتن پاسخ پرسش‌های مطرح شده در بالا است. با دید انتقادی به رویکردهایی که تاکنون نسبت به فرسودگی و نوسازی بافت‌های شهری ارایه و به آنها عمل شده است، این مسئله بیش از پیش عیان می‌شود که درک درستی از فرسودگی و نوسازی وجود ندارد. نتایج حاصل از پژوهش چندساله که بخشی از آن در این مقاله بیان شده، نشان می‌دهد هم پدیدة فرسودگی و هم برنامه نوسازی نیازمند تغییر روش و نگرش از تفکر جزء‌نگر به تفکر کل‌نگر است تا درک درستی از نوسازی حاصل شده و اقدامات صورت گرفته مفید واقع شود. در این رابطه، "فرسودگی" را پدیده‌ای بسیار پیچیده می‌دانیم که برحسب شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی یک جامعه تغییر می‌کند. "نوسازی" نیز به عنوان برنامه پیشگیری، کاهش اثرات و بازگرداندن بافت شهری فرسوده به حالت کارآمد، در صورتی شناخته می‌شود که ترمیم شبکه‌های آسیب‌دیده اجتماعی و اقتصادی و برقراری مجدد جریان‌های قطع شده را انجام دهد.